سیستم تعدیل فشار

فشارِ سیم در نواحیِ مختلف صفحه‌ی سنتور متفاوت از یکدیگر است. این فشار در بعضی خرک‌ها به حدی است که سیم تغییر شکل می‌دهد و از حالتِ گردی خارج می‌شود. در نقاط تماس سیم با خرک و شیطانک(مانند تصویر 1) به علت فشار زیاد در آن نقاط، سیم تغییر فرم داده و حرکت سیم هنگام کوک روی این نقاط به سختی صورت می‌پذیرد. این اتفاق می‌تواند موجب افزایش پاره‌گی در سیم شود.

تصویر ۱

در سنتور 9 خرک رایج (سُل کوک و لا کوک) این اتفاق در  نت‌های دو و رِ (در سنتور سُل کوک خرکهای 6 و 7 زرد و سفید و در سنتور لا کوک خرکهای 5 و 6 زرد و سفید) رخ می‌دهد.  همانطور که پیش‌تر گفته شد کوک کردن نت‌ها در این خرک‌ها به دلیل تغییر شکلِ سیم به سختی رخ می‌دهد. طی آزمایشات و  بررسی‌هایی که در پژوهشکده‌‌ی سنتور انجام شده، بهترین راه برای حل این مشکل و کم کردن فشارِ سیم، کوتاه کردن کلِ طول سیم (از گوشی تا سیم‌گیر) و طول سیم مرتعش (بین دو شیطانک) است. کوتاه شدن طول سیم با کم شدن فشار رابطه‌ی مستقیم دارد، یعنی هرچه سیم کوتاه‌تر شود فشار وارده بر سیم نیز کم تر می‌شود. در ابتدا برای کوتاه‌تر شدن کلِ طول سیم و طول سیم مرتعش، پس از اندازه‌گیری دقیق طول سیم‌ها و فشار وارده بر آن‌ها، سنتوری ساختیم که کلاف سمت چپ آن قوس دار بود. این قوس باعث می‌شود هم کلِ طول سیم و هم طول سیم مرتعش در برخی خرک‌ها کوتاه‌تر شود. البته سازندگان دیگری هم تا کنون سنتور با کلاف قوس دار ساخته اند اما هدف ما تعدیل فشارها روی صفحه بود و فقط کلاف سمت چپ قوس دار ساخته‌شد (شکل 2).

تصویر ۲

سنتور ساخته شده با کلاف قوس دار به دلیل زاویه ی بدِ قوس و کیفیت ساختِ پایین مشکل را حل نکرد، همچنین همواره این مسئله مد نظر بوده که ظاهر ساز به دلایل مختلفی مثل عادت نوازندگان به ظاهر معمولِ ساز و همچنین زیبایی شناسیِ ظاهر سنتور، به فکر راه دیگری افتادیم که بتوان طول سیم را کم کرد. بدین ترتیب گوشی‌ها و سیم‌گیرها را به گونه‌ی متفاوتی از قبل نصب کردیم. ابتدا گوشی و سیم‌گیر خرک‌های 6 و 7 را در سیم‌های سفید سنتورِ سُل کوک یک ردیف بالاتر از جای مرسوم نصب گردید (تصویر 3).

تصویر ۳

سپس در سنتور 9 خرکِ لا کوک با توجه به ابعادِ ویژه‌ی آن گوشی و سیم‌گیر خرک‌های 5 و 6 زرد و سفید، بالاتر نصب شد (مانند تصویر 4).

تصویر ۴

در یک نمونه‌ی سنتور باس نیز سوراخ‌های زیادی در دو طرف ساز زده شد که بتوان بهترین طول سیم را اندازه گیری کرد. پس از این آزمایش این نتیجه حاصل شد که برخلاف تصور رایج، طول سیم مرتعش (فاصله‌ی بین دو شیطانک) به تنهایی در فشار تاثیر چندانی ندارد و کلِ طول سیم یعنی از ابتدایِ سیم تا انتهایِ سیم است (از گوشی تا سیم‌‍گیر) که موجب افزایش یا کاهش فشار می‌شود و با کم کردن کلِ طول سیم می‌توان فشار را کم کرد و نه تنها با کم کردن طول سیم مرتعش. با استفاده از این نتیجه ‌می‌توان طول سنتور باس را کم کرد و با افزایش ارتفاعِ کلاف و افزایش طول سیم به فشار و صدای مورد نظر در سنتور باس رسید. تصویر 5 سنتور باسی است که با افزایش ارتفاعِ کلاف و افزایش طول سیم، ابعاد بسیار کوچک‌تری از سنتور باس‌های معمول دارد و می‌تواند نوازندگی را بسیار آسان‌تر از سنتورهای باسِ معمول کند.

تصویر ۵

پس از این چند مرحله آزمایش، این نتیجه حاصل شد که با انجام تغییراتی در محل نصب گوشی‌ و سیم گیر‌ها بر روی کلاف‌ می‌توان تغییراتی در طول سیم اعمال کرد. در نهایت در سنتورهای سُل کوک نیز مانند سنتورهای لا کوک گوشی و سیم گیر مربوطه به خرک 6 و 7 نیز بالاتر نصب شد تا فشار وارده بر آن سیم‌ها نیز تعدیل شود(تصویر 6).

تصویر ۶

 با جا به جا کردن محل نصب گوشی و سیم گیرِ نت‌های دو و رِ بر روی سنتورهای سُل کوک و لا کوک طول هر سیم به اندازه‌ی 2 سانتی‌متر کم‌تر می‌شود که این عدد در مقیاس‌های ساز سازی بسیار عدد بزرگی است و با این کار می توان فشار وارده بر سیم‌ها را کم کرد و مشکلات کوک و صدادهی آن‌ها را برطرف کرد. البته نباید ناگفته بماند که در سنتورهای دیگر با تنالیته‌های متفاوت می‌بایست فشار سیم را در برخی از نت‌ها به همین روش تعدیل کرد (مانند سنتورهای دو کوک، فا کوک و می کوک با تعداد خرک بیشتر و ابعاد متفاوت). در نتیجه این روش می‌تواند روشی موثر برای تعدیل فشار سیم‌های سنتور باشد، سنتورهای ساخته شده در پژوهشکده‌ی سنتور (به جز مدل آرزو و آرزوی ویژه) همگی به این سیستم تعدیل فشار مجهز اند و تجربه‌ی استفاده‌ی نوازندگان حرفه‌ای از این سازها می‌تواند موثر بودن این سیستم را تصدیق کند.